Vì sao Gen Z hay nhảy việc?

Thật ra Gen Z khá bị oan ức, bởi không phải mỗi họ có cái tôi quá cao.

Bài viết này không có ý quy chụp cả một thế hệ, nhưng trong thời buổi hiện nay khi mà thuật ngữ "Gen Z" đã được gắn với quá nhiều sự quy chụp, mình sẽ dùng cụm từ này để nói về các bạn trẻ vừa mới ra trường và đi làm trong vòng 5 năm nhé!

Có lẽ khi nhắc tới chuyện đi làm của Gen Z, người ta sẽ ngay lập tức nghĩ tới những câu chuyện, những bài báo chỉ trích: Gen Z làm việc theo hứng, Gen Z thích thì nghỉ ngang không báo trước, Gen Z kiêu căng, Gen Z sở hữu năng lực tốt nhưng thái độ kém, Gen Z nhạy cảm, Gen Z không chịu được feedback từ cấp trên/ đồng nghiệp,…

Bên cạnh đó cũng sẽ xuất hiện những bài báo: Gen Z kiếm được 200 triệu/tháng, Gen Z mua nhà cho mẹ, Gen Z start up thành công với thu nhập khủng,… Thậm chí, bạn chỉ cần chịu khó ra các quán cà phê cũng có thể nghe thấy rất nhiều nhóm bạn trẻ ngồi túm tụm lại để bàn về kế hoạch kinh doanh nghe rất “khủng”.

Lời khen ngợi về năng lực của thế hệ này thì ai cũng phải dè chừng, nhưng luôn có không ít những lời chê trách về thái độ và cái tôi quá lớn của những bạn trẻ mới chập chững bước vào đời và đi làm. Từ chuyện làm việc theo cảm hứng tới chuyện phản ứng tiêu cực khi được góp ý, và đặc biệt người ta gán mác Gen Z rất hay nhảy việc!

Với những vấn đề như vậy, các nhà quản lý thế hệ trước đều rất lo lắng bởi không ai muốn bỏ công bỏ tiền đào tạo một người chỉ để người đó nghỉ việc sau khoảng vài tháng hay một năm. Và câu hỏi: “Làm thế nào để giữ chân Gen Z?” thực sự là một vấn đề khiến các quản lý không khỏi đau đầu.

Cá nhân mình thấy có nhiều nguyên do cho việc này, có thể xét tới sự thay đổi trong văn hoá, tư tưởng, khoảng cách thế hệ, kinh tế… nhưng mình sẽ tập trung vào một vài điều mà bản thân đã có thời gian trải nghiệm và quan sát, với kinh nghiệm của một Coach đã làm việc với rất nhiều bạn trẻ Gen Z liên quan tới vấn đề sự nghiệp nhé!

Nguyên nhân #1: Sự đủ đầy của cuộc sống

Trái với thế hệ trước phải lo lắng đi “xin việc”, Gen Z “tìm việc”.

Ngôn từ có thể chỉ xuất phát do quen miệng, nhưng mình nghĩ nó cũng thể hiện rất nhiều sự khác biệt trong tư tưởng của hai thế hệ. Trong khi đa số Gen X, Gen Y có xu hướng đi làm công ăn lương và đề cao chuyện có một công việc ổn định và tinh thần gắn bó với công việc, coi cơ quan là bến đỗ, hiểu rất rõ hệ thống cấp bậc trong môi trường công sở, thì Gen Z coi công việc như quá trình học hỏi, hướng tới một cuộc sống cân bằng, linh hoạt và tự do, đề cao sự trải nghiệm hơn là ổn định.

Sở dĩ có điều này vì hầu hết Gen Z hiện nay có điều kiện kinh tế (từ gia đình) tốt hơn thế hệ trước, do vậy họ ít bị trói buộc bởi áp lực tiền bạc và sự ổn định, và nhờ đó có được sự kiên nhẫn cùng với thời gian để đợi chờ tới lúc tìm ra một công việc phù hợp.

Nguyên nhân #2: Bộ kỹ năng tốt và cơ hội nghề nghiệp rộng mở

Rất nhiều bạn trẻ đã hỏi mình: “Công việc hiện tại cũng ổn, nhưng tôi cứ băn khoăn không biết nó có phù hợp với lộ trình phát triển của bản thân không?”

Điều này có thể khiến nhiều bậc cha mẹ Gen X và Gen Y thấy khó hiểu bởi họ cảm thấy những người trẻ mới ra trường còn quá non nớt để tự vẽ ra lộ trình phát triển của bản thân trong thế giới luôn biến đổi. Thế nhưng trên thực tế, với sự phát triển của công nghệ và các loại hình dịch vụ, có vô vàn ngành nghề mới ra đời và nhiều lĩnh vực mới xuất hiện, tạo ra những công việc mới mẻ đầy hứa hẹn và những vai trò khác nhau trong xã hội, khiến cho việc lựa chọn nghề nghiệp hiện nay giống như… đi chợ mua hàng thôi vậy.

Công đoạn tìm việc rút gọn lại chỉ bằng một cú nhấp chuột trên Google là xong, chứ không còn bị bó buộc vào việc phải đi dò hỏi bác này, chú kia, mang quà tới nhà biếu chỉ để xin xỏ người ta một vài cơ hội nữa (dĩ nhiên vẫn tồn tại, nhưng bạn có những lựa chọn khác).

Bên cạnh đó, những người trẻ còn được trang bị bộ kỹ năng (skill set) về ngoại ngữ, tin học, thuyết trình,… tốt hơn thế hệ trước rất nhiều, khiến cho họ gần như có thể tìm được một công việc nào đó ngay lập tức nếu như tiêu chí đặt ra chỉ là kiếm tiền. Hoặc, ai muốn làm việc chân tay thì có thể nghĩ tới làm ở quán ăn, quán cà phê, chạy xe công nghệ, làm shipper,... hay thấm chí tự làm riêng như bán hàng online, người sáng tạo nội dung (content creator), các công việc freelance…

Trong tư duy của Gen X và Gen Y thì “thất nghiệp” là một chuyện cực kỳ đáng lo, còn Gen Z thường sẽ coi đó chỉ là “một khoảng nghỉ ngơi,” hoặc là họ tự tạo ra nghề nghiệp cho bản thân chứ chẳng chờ đợi ai cho phép nữa.

Nguyên nhân #3: Xu hướng trong thị trường lao động

Khác với Gen X và Gen Y, Gen Z lớn lên trong công nghệ và mạng xã hội, và do đó đa phần bị ảnh hưởng bởi những luồng quan điểm định hướng từ các page và KOL. Có lẽ không khó để tìm thấy các bài viết về những người trẻ deal được mức lương cao ngất ngưởng hay có khoản tiết kiệm khổng lồ tự kiếm được.

Chẳng rõ tính xác thực của những bài viết này đến đâu, nhưng cái gì hiển thị với tần suất cao sẽ dần trở thành sự thật đối với độc giả. Từ đó, nó tạo ra một áp lực khiến các bạn trẻ vừa mới ra trường đã sống chết quyết tâm có được một công việc như họ đã từng đọc thấy, không muốn thoả hiệp với những deal thấp hơn, khiến nhà tuyển dụng có cảm giác họ kiêu căng và “thiếu thực tế.”

Thế nhưng, nhìn đi cũng phải nhìn lại. Nếu như một nhà tuyển dụng gặp quá nhiều các vấn đề với Gen Z thì cũng phải xem lại môi trường làm việc của công ty đã đáp ứng được so với sự phát triển của xã hội chưa? Nếu như Gen X và Gen Y thường sẽ nhẫn nhịn và chịu đựng thì Gen Z đơn giản chọn bỏ việc nếu như thấy công ty chưa chuyên nghiệp, độc hại, quản lý khắt khe, lương thấp,… bởi thực tế ngoài kia có rất nhiều công ty đã và đang chuyển mình, cố gắng đáp ứng nhu cầu được chăm sóc sức khoẻ tinh thần của nhân viên.

Bạn đang dính mắc trong một môi trường không phù hợp và không biết hướng đi tiếp theo sẽ như thế nào? Hãy đăng ký một phiên coach về sự nghiệp với mình nhé!

Nguyên nhân #4: Nhu cầu khẳng định cái tôi

Thật ra Gen Z khá bị oan ức, bởi không phải mỗi họ có cái tôi cao. Hầu hết nhân loại đều có cái tôi cao ngất ngưởng.

Kể cả người tu tập thì cũng không tránh khỏi việc phải đối mặt với cái tôi của bản thân. Để nói về điều này thì không gì hay hơn cuốn sách “Thuật xử thế của người xưa” viết bởi Thu Giang Nguyễn Duy Cần. Mình xin phép trích một đoạn ở đây cho mọi người cùng đọc:

“Con người dù tầm thường đến đâu thì bao giờ cũng có suy nghĩ riêng của bản thân và xem nó rất quan trọng. Đó chính là cái tôi trong mỗi người.

Lòng tự ái là nguồn gốc cho rất nhiều chuyện đắng cay đáng tiếc. Trong các cái khổ, cái khổ do lòng tự ái gây ra là khó chịu uất ức hơn hết.”

Thế hệ nào cũng có cái tôi cao. Bằng chứng là khi Gen X và Gen Y lên vị trí quản lý thì cái tôi của họ mới bắt đầu được thể hiện ra, còn một số bạn trẻ Gen Z thì chỉ đơn giản thiếu đi sự khéo léo, không hiểu “quy tắc ngầm” khi dám thể hiện ra cái tôi ngay từ khi mới chập chững đi làm.

Đây có thể coi là sự khác biệt trong tư tưởng giữa các thế hệ, bởi:

1/ Gen Z có xu hướng tự bươn trải và trải nghiệm, nghe theo KOL chứ không nghe theo định hướng của người lớn, lại thêm nhu cầu tự do ảnh hưởng từ phương Tây, khiến cho họ không (muốn) dành thời gian học những quy tắc ứng xử và sự khiêm nhường từ thế hệ trước.

2/ Gen Z có khả năng và nguồn lực để tự học tốt nên có tâm lý đốt cháy giai đoạn, không thực sự chú tâm vào sự “học hỏi” cần thiết khi mới bắt đầu bước vào thị trường lao động. Với đa số những người trẻ Gen Z, sự “học hỏi” mà họ tìm trong các công việc chỉ nằm ở kỹ năng xử lý công việc, và khi nào cảm thấy đủ đầy rồi họ sẽ nhảy sang công việc mới. Họ thiếu sự kiên nhẫn để thực sự hiểu rằng công đoạn “học hỏi” không chỉ gói gọn trong công việc mà còn ở thái độ, cách sống và rất nhiều thứ khó có thể thể đo lường được bằng KPI mà sếp giao.

Nguyên nhân #5: Sự dắt mũi của mạng xã hội

Đây là điều khiến mình cảm thấy khó chịu nhất, và thường không muốn dùng từ “Gen Z” cũng chính vì điều này.

Người trẻ thời nay sống trong môi trường mạng xã hội chỉ trực chờ tạo trend và câu view, và những nhà sáng tạo nội dung thừa biết cách nắm bắt tâm lý của khán giả bằng những content mang tính tiêu cực, hài hước, châm biếm liên quan tới lối sống và làm việc của Gen Z hiện nay, thậm chí có thể tự dàn dựng ra những đoạn tin nhắn hay những video ngớ ngẩn để thu hút người xem.

Một số bạn trẻ Gen Z cười hề hề cảm thấy đúng và được đồng cảm, nhưng một số Gen Z khác thì hết sức khó chịu vì cảm thấy cả thế hệ của mình đang bị khái quát hoá và mang ra làm trò cười. Gen X, Gen Y cũng dùng mạng xã hội, thấy những content đó thì cảm thấy như Gen Z quá ngốc nghếch và dở hơi. Đây thực sự là một sự hiểu lầm tai hại.

Kết

Tóm lại, qua 5 điều trên mình muốn lí giải một phần về những lí do khiến mọi người hay thấy các câu chuyện về các bạn trẻ Gen Z nhảy việc.

Thực ra thế hệ trước nào cũng sẽ có xu hướng đánh giá thế hệ sau, thậm chí ngay khi chỉ cách nhau có 3-4 tuổi. Chúng ta dễ có xu hướng cho rằng mình lớn tuổi hơn nên kinh nghiệm nhiều hơn, thành ra gặp ai ít tuổi hơn cũng dễ dàng cảm thấy không hài lòng và đưa ra lời phán xét. Đây là sự “khác biệt thế hệ”, âu cũng do mỗi thế hệ lại sống trong luồng những tư tưởng và văn hoá khác nhau, chịu những áp lực khác nhau về thời thế.

Thay vì chỉ trích Gen Z, chúng ta nên học cách tôn trọng sự khác biệt và tập trung xây dựng cầu nối giữa các thế hệ. Quan trọng là người lãnh đạo cần tìm ra giải pháp để tất cả có thể chung sống hoà bình và tận dụng được điểm mạnh của nhau.

Khi mình coach cho các bạn trẻ Gen Z, mình cũng thấy họ cũng lo lắng, đau khổ và thiếu tự tin về rất nhiều thứ trong công việc, áp lực khi thấy bạn bè đồng trang lứa đã thành công, chứ chẳng phải luôn giữ một thái độ tự mãn như mọi người hay hiểu lầm.

Nếu bạn cũng đang cảm thấy lo lắng và thiếu tự tin về bản thân, về công việc của mình, hãy liên hệ với mình và đặt lịch khai vấn sự nghiệp nhé!

Và, vào 20:00 Thứ Tư tuần này, chúng ta sẽ đón chờ một podcast được chia sẻ bởi một người đã có kinh nghiệm “5 năm nhảy việc 6 lần” hồi còn trẻ, và hiện nay đang là một người Coach về Business Networking vô cùng thành công. Các bạn hãy đón chờ trên kênh Trải để Nghiệm nhé!